برای افزایش قد چه کنیم؟

برای افزایش قد چه کنیم؟

» قـــد کوتـــاه درد مشترک ایرانی ها «

از چاقی و لاغری که بگذریم، بحث افزایش قد بــه یکی از مهم ترین دغدغه های جوانان و خانواده  ها در سال های اخیر تبدیل شده است و وقتی صحبت از راه های افزایش قد می شــود، راه های مختلفی پیش پایمان قــرار می گیرد؛ از داروهای جورواجور گرفته تا هورمون درمانی، اســتفاده از مکمل هــای تغذیه ای و حتی جراحی! بعضی از این روش ها نه تنها نمی توانند قد افراد را افزایش دهند بلکه در بعضی موارد ســلامت مصرف کننده را نیز به خطر می اندازند و هزار و یک دردسر برایش ایجاد می کنند.

یعنی نمی شــود برای افزایش قد به  خصوص بلند قد شدن بچه ها هیچ کاری کرد؟ مســلما نه، هر چند قد هر فرد به شدت تحت تاثیر وراثت قرار دارد اما تاثیر عواملی نظیر ویتامین ها و موادمعدنی بر افزایش رشــد قدی به اثبات رسیده اســت و امتحانش، نه تنها ضرر ندارد، بلکه چندین و چند فایده هم خواهد داشت.

> ژنتیک؛ نقش مهمی در میزان رشد قد دارد

قد معیار خوبی برای ارزیابی رشد و سلامت کودک است و امروزه کوتاهی قد به یکی از علل شایع مراجعه به متخصصان غدد و اطفال تبدیل شــده است. جالب است بدانید قد هر فرد نه فقط روی سلامت روانی- اجتماعی وی٬ بلکه روی رفاه اجتماعی اش در دوره بزرگســالی نیز تاثیرگذار خواهد بود.

به زعم بسیاری از پزشکان و متخصصان، این ویژگی های ژنتیکی هر کودک است که رشد قدی وی را در آینده رقم می زند. جالب است بدانید رشــد قدی از دوران جنینی آغاز می شود و تا زمان بلوغ ادامه دارد. با فرارسیدن دوران بلوغ صفحات استخوانی به تدریج بسته شده و رشد قدی نیز متوقف می شود. به طور متوسط در زمان بلوغ حدود ۳۰ تا ۳۵ ســانتی متر به قد پسرها و حدود ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر به قد دخترها اضافه می شود. تاثیر عوامل ژنتیکی بر رشد قدی آنقدر زیاد است که بعضی ها متوسط رشد قدی کودک را بر اساس قد والدینش تخمین می زنند.

درواقع فرمول ساده ای برای این کار وجود دارد. اگر فرزندتان پسر است، میانگین قد خود و همسرتان را با عدد ۶/۵ جمع بزنید و اگر فرزندتان دختر است، میانگین قد خود و همسرتان را از عدد ۶/۵ کم کنید تا ببینید فرزندتان چقدر قد خواهد کشید.

هرچند ژنتیک عامل مهمی در رشد قدی است اما مطالعات متعدد نشان می دهد که تنها بازیگر این میدان نبوده و عوامل دیگری نیز می توانند بر رشــد قدی فرد موثر باشند.

براساس یکی از این مطالعات، بعضی از هورمون‌ها می‌تواند رشد ۲۶ استخوان  و بخش غضروفی ۶۲ استخوان دیگر را تحریک  کنند؛ بنابراین تحریک غده هیپوفیز که در تولید این هورمون‌ها نقش دارد می تواند بر افزایش قد تاثیر داشته باشد. از طرف دیگر عوامل تغذیه ای به  خصوص ریزمغذی ها نیز می توانند شما را بلندقدتر از آن چیزی کنند که ژنتیک برایتان رقم زده است.

> ریزمغذی هایی که قد شما را بلندتر می کنند

1. » کلسیم

همان طور که ساختن یک آپارتمان یا برج، بدون تیرآهن؛ ممکن نیست، استخوان ها نیز بدون وجود کلسیم رشد نمی کنند بنابراین، مصرف روزانه کلسیم بر رشد قدی کودکان موثر است.

این ماده معدنی مهم در شیر، ماست، کشک، گردو، بادام، تخمه آفتابگردان، کلم، کنجد و…  وجود دارد. با این حال لبنیات مهم‌ترین منبع کلسیم محسوب می شود؛ به شرطی که از نوع کم چربش باشد زیرا هر چه میزان چربی کمتر باشد، جذب کلسیم بیشتر خواهد شــد.

از طرف دیگر مصرف بیش از حد لبنیات در طول روز یا استفاده سرخود از مکمل کلسیم باعث بلندقد شدن کودک نمی شود، بلکه باعث بسته شدن زودرس صفحات استخوانی شده و عارضه چاقی را که یکی از عوامل کوتاه قدی است به دنبال دارد.

2. » روی

روی یکی دیگر از این مغذی های مهمی است که در غده هیپوفیز و در گرانول های مترشحه هورمون رشد وجود دارد و کمبود آن نه فقط سیســتم عصبی مرکزی و ایمنی را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه سیستم عضلانی – اسکلتی را مختل کرده و باعث کاهش رشد و کوتاه قدی می شود.

نتیجه مطالعه‌ای که در سال ۱۳۹۰ در ایران انجام شد حاکی از آن اســت که سطح سرمی روی در مناطقی از کشور که کمبود این عنصر معدنی در آن شایع نیســت، با میزان رشد قدی کودکان زیر ۱۵ سال ارتباط دارد.

بسیاری از والدین امروزی با مراجعه به مطب متخصصان اطفال، تغذیه و غدد، برای افزایش قد فرزندشان، تقاضای مکمل روی می کنند و حواس شــان به افزایش دادن این عنصر در رژیم غذایی کودک نیست در حالی که این ریزمغذی در ماهی و غذاهای دریایی، جوانه ها، عدس، لبنیات، نخودفرنگی، گوشــت قرمز، غلات کامل و… به وفور یافت می شود.

3. » ویتامین D

ویتامین D یکی از مهم ترین ویتامین های مورد نیاز بدن اســت که جذب و استفاده ســلول های بدن از کلسیم به شدت به آن وابسته است. ماهی آزاد یا تن، جگر، پنیر، تخم مرغ و …از منابع خوب این ویتامین محسوب می شوند اما نور آفتاب حرف اول را در تامین ویتامین D مورد نیاز بدن می زند.

4. » منیزیم

کلسیم، برای فعالیت، به ویتامین D نیاز دارد و عملکرد ویتامین D هم در نبود منیزیم، مختل می شود.

منیزیم، یکی از اجزای اصلی استخوان سازی است. آرد کامل گندم، برنج سبوس دار، تخمه آفتابگردان، مغز دانه ها و… از منابع مهم منیزیم هستند.

متاسفانه مصرف بالای نمک و سدیم که در رژیم غذایی کودکان امروزی بسیار شایع است باعث دفع منیزیم از بدن می گردد.

5. » ویتامین A

این ویتامین نه فقط در فرایند بینایی و عملکرد صحیح سیستم ایمنی بلکه در رشد و ترمیم استخوان ها نیز دخالت دارد. البته مصرف مکمل این ویتامین بدون دستور پزشک نه فقط کمکی به رفع کوتاهی قدن می کند بلکه ممکن است باعث مسمومیت کودک شود. این نکته مهم را نیز به خاطر داشته باشید که بهترین سن برای مراجعه به متخصصان تغذیه برای افزایش قد حوالی ۸  سالگی در دختران و حوالی ۱۲ سالگی در پسران است.

» هورمون رشد و نقش آن در افزایش قد «

اگر چه در اکثر موارد، کوتاه قدی ناشــی از عوامــل فیزیولوژیک مثل کوتاه قدی سرشتی و کوتاه قدی فامیلیال است اما کمبود هورمون رشد نیز ممکن است یکی از علل مطرح در این زمینه باشــد.

کمبود این هورمون از مهم ترین علل اندوکرین کوتاه قدی است که اگر به موقع درمان نشــود باعث کوتاه قدی شدید در دوران بزرگسالی خواهد شد. این اختلال به دو صورت مادرزادی و اکتسابی ایجاد می شود؛ مثلا نوع اکتسابی آن ناشی از بدخیمی، تروما، مننژیت، پرتودرمانی و… است.

حالا مهم ترین سوال این اســت که آیا استفاده از این هورمون می تواند همه کوتاه قدها را به آرزوی دیرینه شــان که چند سانتی متر قد کشیدن است، برساند؟ مسلما نه.

استفاده از هورمون رشد برای افزایش رشد قدی تنها در مواردی موثر و نتیجه بخش اســت که کودک به هر دلیلی با کمبود این هورمون در بدنش مواجه باشد. البته در  سالگی آغاز 5 ،4 این صورت نیز باید هورمون درمانی از سنین پایین مثلا از حوالی شود تا بهترین نتیجه را در برداشته باشد. چرا که هورمون درمانی در دختران پس از آغاز عادت ماهانه، دیگر نمی تواند آنقدرها موثر واقع شده و باعث افزایش قد شود.

> بسکتبال قد را بلند نمی کند

دکتر زهرا علیزاده (متخصص پزشکی ورزشی) میگوید: اگر ورزش و فعالیت بدنی، به اندازه کافی و با شــدت مناســب انجام شــود، به کودک در افزایش رشد قدی اش کمک خواهد کرد. ورزش های قدرتی همــراه با انعطاف پذیری، باعث تقویت عضلات کودک شده اما روی رشد قدی وی تاثیر چندانی ندارند.

ورزش های جهشــی نیز به افزایش طول اســتخوان ها کمک می کنندا ماا ین تاثیر در کنار عوامل مهم دیگری همچون ژنتیک و تغذیه درســت و اصولی معنا پیدا می کند. فراموش نکنید که بسکتبال، قد را بلند نمی کند؛ این مربیان هستند که بلندقدها را برای بسکتبال انتخاب می کنند.

> مصرف دارو باعث افزایش قد نمی شود

دکتر علیرضا اتقامتی (فوق تخصص غده) میگوید: مهم ترین عامل در تعیین رشد قدی یک فرد ژنتیکا ست. درواقع کودکی که ژن های خوبی دارد معمولا به حداکثر رشد قدی خود خواهد رسید.

بعضی ها به غلط تصور می کنند که با انجام ورزش شدید که باعث پایین آمدن درصد چربی بدن و وزن می شود و با به تاخیر انداختن عادت ماهانه در دختران می توان رشد قدی آنها را بیشتر کرد؛ در حالی که این مساله نیز پایه وا ساس چندانی ندارد و تنها در مواردی دیده می شــود که کودک به ورزش های سنگین (ونه حرفه ای) مانند ماراتونب پردازد که البته انجام چنین ورزش هایی در میان کودکان و نوجوانان شایع نیست.

در ضمن نباید این مســاله را نادیده گرفت که مصرف دارو نیز نمی تواند باعث افزایش رشد قدی کودکان و نوجوانان شود. درواقع بعد از دوران بلوغ هیچ محصولی قادر به تحریک استخوان ها و افزایش طول آنهان یست.

> رشد قد به نوع تغذیه وابسته است

دکتر ربابه شیخ الاسلام (متخصص تغذیه) میگوید: قد به شــدت به  نوع تغذیه، درآمد خانواده و میزان دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی وابسته است.

کارشناسانی که نگران کوتاه قدی بچه های ایرانی هستند، تحقیقات کشوری را مدنظر قرار می دهند و وضعیت رشد قدی کودکان در جنوب خوزستان، جنوب خراســان، کرمان، کهنوج و… را بررسی می کنند. علت شــیوع کوتاه قدی در ایــن مناطق فقر و دسترســی ناکافی به موادغذایی سالم و کافی در زمان رشد است.