گیاهان افزایش دهنده شیر مادر

گیاهان افزایش دهنده شیر مادر

» گیـاهان در خدمت مـــــادران «

اگر بگوییم شیر مادر اکسیر ســلامت است پر بیراه نگفته ایم. این مایع حیات بخش نه فقط در ارتقای ســلامت کودک بلکه در تسریع روند بهبودی مادر پس از زایمان نیز از اهمیت بالایی برخوردار اســت.

کاهش خطر سرطان پســتان، آندومتر و تخمدان، تسریع در بازگشت رحم به وضعیت پیش از زایمان و در نتیجه کاهش خونریزی و کاهش میزان شیوع کم خونی در میان مادران شیرده، کاهش شیوع بیماری های اسهالی و عفونت های سیستم تنفســی، افزایش بهره هوشی، حفاظت در برابر برخی بیماری ها مثل عفونت دستگاه ادراری و التهاب حاد گوش میانی و… تنها گوشه ای از صدها فایده ای است که تغذیه نوزادان با شیر مادر در پی خواهد داشت.

با این حال بســیاری از مادران شیرده طی دوران طلایی صفر تا شــش ماهگی نوزادشان که به بیشترین حجم شــیر نیاز دارد، مجبور به قطع شیردهی شده و از شیرخشک استفاده می کنند چرا که میزان شیری که در پستان هایشان تولید می شود آنقدر نیست که بتواند نیازهای تغذیه ای نوزاد را در شش ماه اول زندگی اش برطرف کند.

از همین رو بسیاری از مادران شیرده به دنبال روشی مطمئن و البته طبیعی می گردند تا شیرشان را افزایش دهد و البته خطری هم برای نوزاد نداشته باشد. در این شماره قصد داریم تعدادی از گیاهان افزایش دهنده شیر مادر را به شما معرفی کنیم.

بنابر اعلام ســازمان بهداشت جهانی سالانه بیش از ۱/۵ میلیون شــیرخوار در اثر محرومیت از دریافت شــیر مادر از دنیا می روند. به همین دلیل است که گروه های متعــدد تحقیقاتی به خصــوص طی دو دهه گذشــته مطالعات فراوانی را در مورد روش ها و داروهای افزاینده شــیر مادر انجام داده اند که نتیجه آن معرفی

داروهایی شیمیایی مانند متوکلوپرامید و کلرپرومازین، هورمــون آزادکننده تیروترپین و… به عنوان داروهای افزاینده شیر بود. با این حال مصرف این داروهای شیمیایی به دلیل عوارض جانبی زیاد چندان منطقــی نبود؛ به همین دلیــل کم کم پای گیاهان دارویی و مکمل های گیاهی افزاینده شــیر مادر به قفسه های داروخانه ها باز شد.

1. » تخم شنبلیله

تخم شنبلیله یکی از ترکیبات گیاهی است

که از سوی مرکز جهانی تغذیه با شیر مادر به عنوان یک داروی گیاهی افزاینده شــیر به مادران شیرده توصیه می شود. فیتواســتروژن های موجود در تخم شنبلیله باعث تحریک تولید شیر در پستان ها شده و از طرف دیگر بر اشتهای مادر نیز تاثیر می گذارند.

میزان مصرف توصیه شده تخم شنبلیله برای مادران شیرده، سه کپسول یا ۲۰ قطره از عصاره آن است که باید سه نوبت در روز مصرف شود. این گیاه دارویی به شــکل دمنوش نیز قابل استفاده است اما برای اینکه بتواند باعث افزایش شــیر مادر شــود باید در تمام طول روز نوشــیده شــود چرا که میزان مواد موثری که از طریق دمنوش به بدن مادر می رســد، آنقدرها قابل توجهن یست. مصرف شــنبلیله به عنوان افزاینده شــیر، عوارض جانبی خاصی ندارد.

با این حــال از هر صد زنی که از این گیاه اســتفاده می کنند، نوزاد یک نفرشــان ممکن است به اســهال مبتلا شــود که به سرعت بهبود یافته و مشکل خاصی ایجاد نمی کند.

البته آن دســته از خانم هایی که دچار دیابت هستند باید در مصرف شنبلیله احتیاط کنند چون به نظر می رسد که این گیاه دارویی می تواند باعث کاهش قندخون شود. همچنین مصرف شنبلیله باعث می شود ادرار و عرق مادر شــیرده بویی شبیه شربت افرا پیدا کند که این امر کاملا طبیعی اســت و نباید باعث نگرانی مادر شود.

جالب اســت بدانید مصرف شــنبلیله همراه با گیاه دارویی خار مقدس یا همان خارشتر، تاثیر بیشتری بر افزایش شــیر مادر دارد. در ضمن این ترکیب در طی هفته های اول بعد از زایمان دارای بالاترین تاثیر بوده و کم کم از میزان اثربخشی اش کاسته می شود. به اعتقــاد گیاه درمانگران، مادران شــیرده در هفته اول پس از زایمان، می توانند شــاهد اوج اثر ترکیب شنبلیله و خارشتر باشــند.

در ضمن این ترکیب اثر خود را ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از اولین مصرف نشان می دهد؛ بنابراین اگر مــادری پس از مصرف میزان توصیه شده، احساسی مبنی بر افزایش ملموس شیر در پستانش نداشت، بهتر است استفاده از این ترکیب را متوقف و داروهای گیاهی دیگری را امتحان کند.

2. » رازیانه

2 یکی دیگرا ز گیاهان دارویــی افزاینده شیر مادر رازیانه است که از دیرباز تاکنــون به عنوان یکی از ترکیبات طبیعی مهم در رفع بیماری های گوارشــی مانند نفخ و سوءهاضمه مورد استفاده قرار می گرفته اســت.

نتیجه مطالعات حاکی از آن اســت که مصرف رازیانه نیز می تواند در افزایش تولید شیر در بدن مادران شیرده موثر باشد چراکه به طور قابل توجهی، باعث افزایش ســطح پرولاکتین ســرم خون مادران شیرده می شود. پرولاکتین، برای شیردهی ضروری است و توسط هیپوفیز قدامی ترشح می شود.  رازیانه در طب سنتی، از هزاران سال پیش در کشورهای آسیای شرقی، هندوستان و چین جهت درمان بیماری های مختلف استفاده می شده است.

این گیاه جزو خانواده چتریان بوده و قسمت های مورد استفاده آن ریشه، برگ و میوه آن است. عصاره این گیاه که با نام علمی فونوکولوموولگار شــناخته می شــود حاوی آنتول، استراگول، فنچونولیمونن اســت و مطالعاتی که در ایران و سایر کشورها انجام شده حاکی از تاثیر عصاره آبی گیاه رازیانه، بر میزان ترشح پرولاکتین است.

3. » گزنه

گیاه درمانگران از دم کرده گزنه نیز به عنوان یکی از ترکیبات افزاینده شیر مادر یاد می کنند. گزنه گیاهی بوته‌ای با ارتفاع ۱۵ تا ۶۵ ســانتی متر است و بیشــتر در کنار رودخانه ها یافت می شــود و علاوه بر تاثیری که بر افزایش شــیر مادر دارد می تواند به تنظیم چربی و قندخون و بهبود بیماری های تنفسی نیز کمک کند.

4. » رازک

رازک گیاهی علفی، چندســاله و بالارونده محسوب می شــود که به دلیل طعم تلخ و خاصش، به شکلی وســیع در صنایع نوشابه سازی و در تولید ماءالشــعیر کاربرد دارد.

این گیاه خاصیت دیورتیک دارد و در طب ســنتی برای درمــان  التهاب مثانه و بیماری سل مورد استفاده قرار می گرفته است. البته اســتفاده از رازک برای افزایش شیر مادر، علی رغم تاثیر مثبتش، چندان توصیه نمی شــود چرا که در درازمدت ممکن است باعث بروز افسردگی شود.

5. » یونجه

یونجــه از دیگر گیاهانی اســت که از صدها سال پیش تاکنون به عنوان افزاینده شیر مادر توسط زنان اقوام مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است. این گیاه دارویی سرشار از ویتامین K بوده و به رفع خونریزی مادر پس از زایمان کمک می کند و از شیوع آنمی یا کم خونی می کاهــد. گیاه درمانگران توصیه می کنند که مادرها از شش هفته قبل از زایمان خود مصرف یونجه را آغاز کنند، اما نتایج کافی از عوارض مصرف آن روی جنین در دسترس نیست.

در ضمن آن دســته از زنانی که از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین اســتفاده می کنند باید از مصرف این گیاه دارویی به هر شکل اجتناب کنند.

6. » خار مریم

یکی از گیاهان شــناخته شده با مصرف دارویی زیاد که از قدیم تاکنون کاربرد داشته است، گیاه خارمریــم (Milk thistle) اســت که اثرات درمانی مختلفی همچون خاصیت آنتی اکســیدانی بسیار قوی، اثر ترمیمی و ضدالتهابی را به آن نسبت می دهنــد.

این گیــاه که بومی منطقــه خاورمیانه است، حاوی ترکیبی به نام «سیلیمارین» است که دارای خاصیت حفاظت کنندگــی از کبد بوده و به کاهش علائم هپاتیت کمک می کند. خارمریم شیر مــادر را نیز افزایش می دهد و مصــرف آن حتی در طولانی مدت تاثیر سویی برای مادر نخواهد داشت. فقط در بعضی موارد ممکن است باعثا سهال خفیف شود.

7. » گالگا

مبتلایــان به دیابــت به خوبی گیــاه گالگا را می شناســند چرا که این گیاه بــه دلیل تاثیری کــه بــر کاهــش قندخــون دارد معروف اســت.

بررسی های تازه نشان می دهد که گالگا با نام علمی Galegaofficinalis می توانــد به عنــوان یکی از ترکیبات موثر در افزایش شــیر مــادران نیز مورد اســتفاده قرار گیرد. بد نیســت بدانید کــه نام این گیاه هم از دو کلمه GALA به معنای «شیر» و AGEIIN به معنای «تولیدکننده» گرفته شــده است.

8. » برگ تمشک

شــاید برایتان عجیب باشد اما برگ تمشک هم به عنوان یکــی از داروهای گیاهی افزاینده شــیر مادر کاربرد دارد و البته به بازگشت ســریع تر رحم مادر به وضعیت پیش از زایمان نیز کمک می کند.

از طرف دیگر برگ تمشــک حاوی مقدا فراوانی ویتامین B3 یا نیاسین است. توصیه می شود که مادران شیرده از دم کرده برگ تمشک برای افزایش شیر خود استفاده کنند.

9. » گل گاو زبان

یکی از شناخته شــده ترین گیاهان دارویی در ایران گل گاو زبان است که به عنوان یکی از نوشیدنی های پرطرفدار و آرامش بخش شناخته می شود، اما شاید تا به حال نشنیده باشید که نوشیدن دم کرده گل گاو زبان در دوران شیردهی می تواند محرک تولید شیر در پستان مادر نیز باشد.

گیاه درمانگران توصیه می کنند که برای تشدید اثر گل گاو زبان، مادران شیرده آن را همراه با رازیانه مصرف کنند. البته مصــرف گل گاو زبان در طولانی مدت توصیه نمی شود چراکه حاوی آلکالوئیدی است که بر کبد مادر تاثیر منفی خواهد داشت.

10. » پنج انگشت

گیاه Vitex با نام فارســی پنج انگشت و نام علمی Vitexagnuscastus که در ســال های اخیر به گیاه زنان معروف شده است نیز یکی دیگر از ترکیبات پیشنهادی برای افزایش شیر مادران است.

البته مطالعات انجام شده حاکی از آن است که این گیاه ترشــح هورمون پرولاکتین را در زنان شیرده مهار می کند اما به طور ســنتی برای افزایش شــیر مادر کاربرد داشته و نتایج مثبت مصرف آن مشاهده شده اســت.

بد نیســت بدانید که گیاه پنج انگشت درختچه ای به ارتفاع یک متر و نیم است که به علت گل های زیبای به رنگ آبی و شــبیه سنبل اش، در بعضی مواقع به عنوان گیاه تزئینی کاشته می شود.

این گیاه به عنوان فلفل بیابانی نیز شناخته می شود و در اکثر مناطق ایران قابل کشت است. پنج انگشت باعث برقــراری تعادل هورمونی در بــدن زنان (در دوران شــیردهی و یائسگی) می شود و از این جهت مصرف آن در دنیا رو به گسترش است.