داروساز هفت ستاره از نگاه سازمان بهداشت جهانی

» داروساز هفت ستاره «

سازمان بهداشــت جهانی در گزارش گروه مشاوره درمورد آماده ســازی داروساز آینده (برگزار شده در ونکوور کانادا، سال ۱۹۹۷) هفت ویژگی برای داروسازان  تعریف کرده که به عنوان حداقل انتظارات معمول سیستم مراقبت سلامت جامعه جهانی از داروساز باید در نظر گرفته شود.

داروسازی می تواند نقش موثری در سیســتم مراقبت داشته باشد که دارای همه این ویژگی ها بوده و به اصطلاح «داروساز هفت ستاره» باشد. نقش ها و مسوولیت های تعریف شده در این گزارش عبارتند از:

1. » Care Giver

«ارائه خدمات مراقبی اولین وظیفه یک داروساز است. خدماتی که داروساز ارائه می دهد می تواند در زمینه های کلینیکی، فنی، تحلیلی و تنظیمی باشد.

به هرحال آنچه مهم است توانایی داروساز در برقراری ارتباط با افراد و گروه هاست. داروساز باید بتواند فعالیت های شغلی خود را  با اهداف دیگر بخش های مراقبتی و همچنین دیگر داروسازان همسو کند و خدمات را با بالاترین کیفیت به جامعه ارائه کند.»

در توضیح مطلب بالا می توان گفت از یک فارغ التحصیل داروسازی انتظار می رود از مهارت های دارویی و درمانی خود برای ارائه خدمات مراقبتی با بهترین کیفیت در دو گام استفاده کند.

گام اول برقراری ارتباط مستقیم با بیماران و ارائه خدمات مراقبتی در بالین بیمار یا ارائه خدمات دارویی مستقیم به بیماران بوده و گام دوم  استفاده از مهارت های علمی و فردی و شرکت در فعالیت های پژوهشی، تحلیلی و تکنولوژیکی با هدف حفظ یا بهبود کیفیت زندگی بیماران است.

داروساز باید بتواند با ارائه آموزش، اطلاعات و توصیه های لازم به سایر افراد کادر پزشکی در حفظ روند منطقی درمان بیماران و ارتقای سطح سلامتی جامعه نقش موثری بازی کند.

2. » Decision-Maker

«استفاده مناسب، موثر و منطقی از منابعی مانند اشخاص، داروها، مواد شیمیایی، وسایل، فرایندها و  روش ها یکی از مهارت های اساسی داروساز است. دستیابی به این هدف نیازمند کسب توانایی ارزیابی، طراحی و تصمیم گیری درباره  فرایندهای موثر در آن است.»

در توضیح این ویژگی می توان گفت از داروساز انتظار می رود درباره مهارت های اصلی حرفه داروسازی شامل علوم زیستی، علوم رفتاری، داروسازی صنعتی، داروسازی اجتماعی و داروسازی بالینی آگاهی های لازم را داشته باشد. همچنین یک داروساز باید با داشتن توانایی جست وجوی علمی صحیح و موثر برای یافتن اطلاعات خام، توانایی تحلیل علمی و درست داده ها  و توانایی طراحی فرایندهای ضروری برای رسیدن به اهداف را داشته باشد.

3. » Manager

«داروساز باید توانایی مدیریت موثر منابع اعم از منابع انسانی، فیزیکی، مالی و همچنین اطلاعات را داشته  باشد. گذشته از آن باید قادر به مدیریت شدن از طرف دیگران نیز باشد؛ چه به عنوان کسی که استخدام شده  و چه به عنوان یکی از اعضای تیم درمان.

نکته مهم تر آن است که اطلاعات و تکنولوژی مربوط به آن مسوولیت بزرگی را از جهت در اختیار گذاشتن این اطلاعات درباره داروها و محصولات وابسته به آنها متوجه شخص داروساز م یکند.»

در توضیح این بخش، گذشته از نکات مربوط به مدیریت منابع انسانی و مالی اشاره به بحث مدیریت اطلاعات خصوصا در دنیای امروز مسوولیت بسیار سنگینی را بر دوش داروسازان گذاشته است.

در واقع جلوگیری از دسترسی به اطلاعاتی که می توانند از طرف افراد سودجو، ناآگاه و… مورد سوء استفاده قرار بگیرند و سلامت افراد و حتی جامعه را تهدید کنند، ازجمله مسوولیت های یک داروساز است.

همچنین مدیریت منابع اطلاعاتی و جلوگیری از ارائه بی دلیل  اطلاعات به کسانی که در موقعیت استفاده صحیح از آنها نیستند.

از طرف دیگر یک داروساز علاوه بر داشتن توانایی مدیریت، باید توانایی همکاری و کمک به روند تولید خدمات درمانی، محصولات صنعتی و …را در شرایط کار کردن زیر نظر مدیر دیگری داشته باشد.

به بیان دیگر دارا بودن ویژگی های شخصیتی و توانایی های روحی مدیریت شدن هم یکی از ویژگی های ضروری یک داروساز است.

4. » Leader

«هنگام یکه داروساز خود را در یک موقعیت درمانی چندوجهی (برای مثال در یک تیم درمانی) می‌یابد یا در وضعیتی که تیم پزشکی اعضای کمی دارد یا وقتی که اصلا کسی وجود ندارد، او موظف است نقش یک راهنما را برای تامین رفاه دیگران به عهده بگیرد.

حس حمایت و دلسوزی در کنار توانایی تصمیم گیری، برقرار کردن ارتباط با دیگران و مدیریت موثر وقایع از جمله خصوصیات راهنماست.»

در توضیح این نقش می توان گفت از یک داروساز انتظار می رود در شرایط درمانی ویژه – برای مثال وقتی به عنوان یکی از اعضای تیم درمانی مشغول به کار است یا در شرایطی که تعداد اعضای حاضر در تیم به دلایلی کم است – بتواند نقش یک مدیر و یک رهبر را به طور موثر ایفا کند.

به این معنی که گذشته از توانایی تصمیم گیری صحیح برای تامین سلامتی و حفظ زندگی افراد تیم، توانایی برقرار کردن ارتباط با آنها، درک موقعیتشان و دلسوزی و همدردی را هم داشته باشد.

5. »  Life-Long-Learner

«این روزها برای کار کردن به عنوان یک داروساز، تکیه به آموخته های دوران تحصیل به عنوان همه آنچه باید دانست امکان پذیر نیست.

پذیرفتن ایده، اصول اولیه و تعهد به آموختن برای تمام عمر چیزی است که باید در دوران حضور در دانشگاه آموزش داده  شود  و بعد از فارغ التحصیلی و فعالیت به عنوان یک داروساز ادامه پیدا کند. داروسازان باید بیاموزند که چطور بیاموزند.»

در توضیح باید گفت که اگرچه همیشه و به خصوص این روزها، همه شاخه های دانش و تکنولوژی به سرعت در حال رشد بوده و هستند و آموزش آکادمیک در محیط دانشگاه می تواند دانشجویان را با پیشرفت های جدید و دانش همان زمان تحصیل آشنا کند، اما بعدا ز خروج از دانشگاه مطالعه و تلاش برای دسترسی به اطلاعات جدید مربوط به رشته تحصیلی کاملا ضروری است.

در این بین برای دانش آموختگان رشته ای مانند داروسازی، به دلیل افت و خیزهای دائمی که درا طلاعات علمی اثبات شده قبلی اتفاق می افتد و نیز پیشرفت های سریع دانش داروسازی، آموزش مداوم و تلاش بی وقفه برای کسب اطلاعات جدید در مقایسه با بسیاری دیگر از رشته های تحصیلی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

کسی که قصد فعالیت شغلی درا ین رشته را دارد باید خود را مکلف و موظف به یادگیری مداوم و تا پایان عمر (دست کم عمر کاری) کند.

6. » Communicator

«داروساز جایگاه ویژه ای در برقراری ارتباط بین پزشک و بیمار دارد. همین جایگاه ضرورت توانایی های علمی و شخصیتی لازم برای برقرار کردن ارتباط موثر با دیگر فعالان تامین سلامتی و کل جامعه را روشن می‌کند. مهارت های شفاهی، غیرشفاهی، شنیداری و نوشتاری از مهم ترین این توانایی ها هستند.»

در توضیح این ویژگی می توان گفت که از داروساز انتظار می رود با داشتن مهارت های لازم برای برقرار کردن ارتباط از راه های مختلف مانند حرف زدن، گوش دادن، نوشتن و …بتواند نقش پل ارتباطی بین پزشکان و دیگر فعالان سلامتی از یک طرف و  بیماران را از طرف دیگر ایفا کند و همچنین نقش موثری در رفع سوء تفاهم ها، کمک به پزشک و کادر درمانی برای درک  و شناخت بهتر وضعیت بیماران  و کمک به بیماران برای درک و پذیرش بهتر فرایند درمانی اعمال شده از سوی پزشک داشته باشد.

7. » Teacher

«هر داروساز به عنوان دستیار، مسوول آموزش و تربیت نسل های آینده داروسازان است. مشارکت در آموزش نه تنها به معنی انتقال دانش و اطلاعات به نسل بعدی  است که به معنی فراه مکردن زمینه لازم برای آموزش گیرندگان برای دستیابی به دانش جدید و آشنایی با مهارت ها و ظرایف حرفه داروسازی نیز هست.»

گذشته از مراکز آموزشی و دانشگاه ها که متصدیان اصلی تعلیم داروسازان جدید هستند، داروسازان فارغ التحصیل که مشغول به کار در حوزه های مختلف کاری داروخانه، صنعت، تحقیق و … هستند هم نقش و مسوولیت مهمی در تربیت و آموزش نسل های بعدی داروسازان دارند.

همان طور که در متن هم تصریح شده  است، نقش داروسازان مشغول به کار در این زمینه نه تنها انتقال اطلاعات و دانش به افراد جدید که مهم تر از آن آشنا کردن این  افراد با مسائل ظریف و دور از نظر داروسازی نیز هست.

به این ترتیب به جای اینکه عده زیادی از داروسازان وقت و انرژی خود را برای رسیدن به یک نتیجه واحد که افراد دیگری هم قبل از آنها آن را دریافته بوده اند تلف کنند، با به اشتراک گذاشتن دانسته ها، راه برای درک و دریافت مسائل جدید و استفاده از نتیجه آن برای کمک به پیشرفت دانش و ابعاد مختلف حرفه داروسازی هموارتر می شود.

» شمـا چند  ستاره هستید ؟ «

بعید اســت این روزها بتوان داروسازی را پیدا کرد که از شرایط شــغلی خودش رضایت داشته باشد و بتواند با اطمینان بگوید کــه از همه توانایی های بالقوه اش و همه آنچــه در دوران طولانی تحصیل در دانشــگاه یادگرفته ، برای ارائه خدماتی که از او انتظار می رود اســتفاده می‌کند.

بیشتر داروسازان که موسس و مســوول فنی داروخانه ها  هستند یا در صنعت مشــغول به کار شــده اند در این مورد اتفاق نظــر دارند کــه زمینه بــرای ارائه خدمات دارویی به جامعه چه به طور مســتقیم (داروسازان داروخانه ها) و چه به طور غیرمستقیم (داروسازان صنعتی) مساعد نیست.

واقعیت این اســت کــه کمبودهای ســاختاری و قانونی موجود در سیســتم درمانی کشور که هنوز داروســاز را به عنوان فردی آموزش دیده و دارای قــدرت تصمیم گیــری در رونــد درمــان (حتی به عنوان مشــاور) به رســمیت نمی شناســند و کوچک ترین اختیار رســمی و قانونی برای اعمال نظر و ایجاد تغییر در نسخ دارویی پزشکان (حتی در صورت مشــاهده خطا) به وی نمی‌دهند از یک طرف و توســعه نیافتگی دانش و صنعت داروسازی کــه مانع از ورود داروســاز به عنــوان یک محقق حرفه ای و یک تولیدکننده واقعــی به روند تولید می شــود از طرف دیگر، دو مانع اصلی بر ســر راه جلوه گری علمی و عملی داروســازان در کشــور هستند که باعث شــده اند داروسازان عملا چه در داروخانه و چه در صنعت وظایفی را بر عهده بگیرند که هر تکنسینی با داشتن تنها بخشی از تحصیلات و مهارت هــای آنان از پس انجــام آن برمی آید.

اما همه حقیقت این نیســت؛ واقعیت دیگر آن است که کاســتی های نظام درمانی کشور تنها موانع راه داروسازان نیســتند؛ مانع بزرگ تر نه در بیرون که در درون پنهان شده است.

» بر اســاس تعریف سازمان بهداشــت جهانی، یک داروساز باید دســت کم هفت ویژگی داشته باشد؛  ویژگی هایی که می توانند از یک داروساز معمولی تنها با داشــتن یک مدرک تحصیلی، یک داروساز برجســته به نام «داروساز هفت ســتاره» بسازند.

شاید در نگاه اول آشــنایی با این صفات و مقایسه آنها بــا امکانــات و زمینه هــای کاری موجود در کشــور،  هر داروســازی را متقاعد کند که داشتن این ویژگی ها نه تنهــا  کاربردی ندارد که در نهایت بی اســتفاده ماندن آنها باعث سرخوردگی داروساز هم خواهد شــد.

اما از نگاهــی دیگر بخش بزرگی از ویژگی های برشمرده  ســازمان بهداشت جهانی با موقعیت شــغلی و امکانات دارویــی، درمانی یا وضعیت صنعت داروسازی ارتباط مستقیم ندارند و بیشتر، خصوصیات شخصیتی و توانایی های کلی را مورد توجه قرار داده انــد؛ برای مثال تلاش دائم داروســاز چه در زمان تحصیل و چــه بعد از آن و تا پایان عمر کاری برای آشــنایی با دانش جدید، ویژگی  مهمی اســت که در هر موقعیت شــغلی و جغرافیایی قابل اجراست.

کمک به آموزش نســل جدید داروســازان، تلاش بــرای ارائه خدمــات درمانی بــا بالاترین کیفیت ممکــن، همکاری و تعامل موثر با ســایر افراد تیم پزشــکی و پرورش مهارت برقراری ارتباط موثر با بیمــاران، همگی ویژگی هایی هســتند که فارغ از دغدغه ها، نگرانی ها و کمبودهای امروز داروسازان می تــوان برای کســب و ارتقای آنهــا تلاش کرد؛

حیطه ای که به نظر می رســد داروســازان چندان تمایلی برای قدم گذاشــتن بــه آن ندارند. بدون تردید دســتیابی داروســازان به جایگاه شــغلی واقعی شان در نظام ســلامت کشور کاری است که با تلاش فــردی و جمعی همه جامعه داروســازی نه کاملا اما تا اندازه زیادی قابل دســتیابی خواهد بود و قدم اول آن تلاش تک تک داروســازان برای نزدیک  شدن به حداقل هایی است که از آنها انتظار می رود.

شــما به عنوان یک داروساز در حال حاضر چند ستاره هستید؟ چند ســتاره دیگر می توانید داشته باشید؟