نفت؛ اهرم فشار عربستان برای گرفتن حمایت روسیه از اسد

بین الملل > خاورمیانه – ایسنا نوشت:

“گفت‌وگوها بر متقاعد کردن ولادیمیر پوتین برای توقف حمایت از رئیس‌جمهوری سوریه در ازای افزایش قیمت نفت که می‌تواند اقتصاد مسکو را تقویت کند، متمرکز شده است.”

روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی می‌نویسد: «عربستان سعودی تلاش دارد تا ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را برای توقف حمایت‌ها از دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه تحت فشار قرار دهد و این اقدام را با استفاده از سلطه خود بر بازارهای نفتی جهان و در شرایطی انجام می‌دهد که دولت مسکو از اثرات کاهش شدید قیمت نفت ضربه خورده است.

به گفته مقام‌های آمریکایی و سعودی، عربستان و روسیه طی ماه‌های گذشته بحث و مذاکرات بسیاری در این باره داشته‌اند اما این بحث‌ها تاکنون پیشرفت چشمگیری نداشته است. هنوز مشخص نیست که مقام‌های سعودی در جریان مذاکرات چطور مساله نفت را به موضوع سوریه ربط داده‌اند، اما مقام‌های سعودی به مقام‌های آمریکایی گفته‌اند که آنها اهرمی علیه ولادیمیر پوتین در اختیار دارند چرا که می‌توانند برای کاهش عرضه نفت و یا احتمال افزایش قیمت‌ها از توانایی‌های خود استفاده کنند.

یکی از دیپلمات‌های سعودی می‌گوید: “اگر نفت بتواند در خدمت برقراری صلح در سوریه قرار بگیرد، بنابراین جای تعجب ندارد که عربستان سعودی بخواهد برای رسیدن به معامله تلاش کند.”

هرگونه تضعیف حمایت روسیه از بشار اسد می‌تواند یکی از اولین نشانه‌هایی باشد که جنجال و هیاهوی اخیر در بازار نفت بر روی کشورداری جهانی گذاشته است. مقامات عربستان در ظاهر گفته‌اند که قیمت نفت تنها نشان دهنده عرضه و تقاضای جهانی است و تأکید کرده‌اند که عربستان سعودی اجازه نمی‌دهد مسائل ژئوپولتیکی بر دستور کار اقتصادی آنها اثر بگذارد. با این حال، آنها بر این باورند که کاهش قیمت نفت می‌تواند مزایای دیپلماتیک جانبی برای استراتژی فعلی این کشور داشته باشد و پایین نگه داشتن قیمت نفت می‌تواند فرصتی را برای مذاکره درباره خروج بشار اسد از قدرت فراهم کند.

با این حال پوتین بارها نشان داده است که وی ترجیح می‌دهد که با شرایط بد اقتصادی دست و پنجه نرم کند تا اینکه زیر بار فشارهای خارجی دست به تغییر سیاست‌های خود بزند. تحریم‌های اعمال شده از سوی ایالات متحده و کشورهای اروپایی باعث نشده است که مسکو به دخالت نظامی خود در اوکراین پایان دهد و پوتین در حمایت خود از بشار اسد ثابت قدم مانده و وی را در منطقه‌ای که به طور فزاینده زیر دست فعالیت‌ افراطگرایان ناآرام شده است، به صورت یک سد می‌بیند.

به گفته یک مقام دولت اوباما، سوریه برای هیات عربستانی که ماه نوامبر به مسکو رفت بود، یک موضوع مهم تلقی می‌شد و براساس این اظهارات، دو کشور در طول چندین ماه گذشته گفت‌وگوهای مداومی در این رابطه داشته‌اند. اما هنوز مشخص نیست که مرگ ملک عبدالله، پادشاه عربستان در 23 ژانویه چطور می‌تواند بر روی این مذاکرات که سعودی‌ها به صورت محرمانه انجام داده‌اند، تاثیر بگذارد.

روسیه یکی از حامیان ثابت قدم رئیس‌جمهور سوریه است و از سال‌ها پیش برای تقویت نیروهای اسد در مقابل گروه‌های شورشی از جمله داعش به دولت دمشق تجهیزات نظامی فروخته است و همه چیز از قطعات یدکی گرفته تا کمک‌های تخصصی برای آموزش تک‌تیراندازان و تعمیر و نگهداری هلی‌کوپتر شامل این حمایت‌ها می‌شود.

عربستان با داشتن یک‌پنجم ذخایر نفتی جهان، بازیکن پیشرو در اوپک است و با هر تلاش این سازمان برای افزایش قیمت نفت با استفاده از کاهش تولید، مخالفت کرده است. امتناع عربستان برای حمایت از چنین اقدامی با وجود کاهش گیج‌کننده قیمت نفت باعث شده است تا نظریه‌های بی‌شماری در مورد دستور کار خاندان سلطنتی عربستان به وجود آید و مقامات سعودی اشاره کرده‌اند که این کشور بسیار خوشحال است که با کاهش قیمت‌ها می‌تواند تولیدکنندگان رقیب را که از تکنیک‌های گرانقیمت‌ شیل استفاده می‌کنند، مجازات کند.

سناتور آنگوس کینگ، از سناتورهای مستقل ایالت مین آمریکا که به تازگی از سفر به عربستان بازگشته است، می‌گوید: “آنها اهرمی اساسی در دست دارند. آنها بیش از کشورهای دیگر عرصه برای وارد آوردن فشار به دیگر کشورها در اختیار دارند. تفاوت این درست مثل فردی است که یک میلیون دلار در بانک دارد با کسی که تنها به صورت روزمره امرار معاش می‌کند.”

اثرات کاهش بهای نفت در عربستان به خوبی حس شد، اما ذخایر غنی از نفت این کشور و ثروت انباشته‌شده، قدرتی به آنها می‌دهد که بیش از یک کشور تولیدکننده صرف نفت باشند. عربستان نیاز دارد که بهای نفت به بیش از 100 دلار در هر بشکه برسد تا از این طریق بتواند هزینه‌های عمومی از جمله بودجه ولخرجانه خود را برای پروژه‌های زیرساختی تامین کند. قیمت فعلی نفت حدود 55 دلار در هر بشکه است و عربستان در سال 2015 با حدود 39 میلیارد دلار کسری بودجه مواجه خواهد شد.

اما پادشاهی عربستان حدود 733 میلیارد دلار ذخیره سرمایه‌گذاری در بخش‌های کم خطر خارج دارد و می‌تواند چند سالی را بدون آنکه متحمل درد و رنج چندانی بشود، سر کند. روسیه و ایران اما چنین ذخایری ندارند؛ این مساله برای تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکای شمالی نیز صدق می‌کند.

سعودی‌ها پیشتر نیز پیشنهادات فریبنده اقتصادی به رهبر روسیه داده بودند تا مسکو در ازای آن بر روی مسائل منطقه‌ای از جمله سوریه سازش کند اما بهای نفت هرگز تا این حد پایین نیامده بود. هنوز مشخص نیست که این مذاکرات چه تاثیری بر جای خواهد گذاشت؛ در صورتی که اثری وجود داشته باشد. در حالی که ایالات متحده از ابتکارعمل‌ها برای پایان دادن به حمایت روسیه از اسد پشتیبانی می‌کند، اما هرگونه موفقیت سعودی‌ها در این زمینه برای کاهش تولید و افزایش بهای جهانی نفت می‌تواند به بخش‌های بسیاری از اقتصاد آمریکا ضرر بزند.

پس از نشست مسکو میان شاهزاده سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در ماه نوامبر، لاوروف این ایده را که سیاست‌های بین‌المللی باید در تعیین قیمت نفت ایفای نقش کند، رد کرد. لاوروف گفت: “ما چشم در چشم همکاران سعودی خود گفتیم که معتقدیم بازار نفت باید براساس توازن میان عرضه و تقاضا تنظیم شود و باید به دور از هرگونه تلاشی برای نفوذ بر آن با اهداف سیاسی و یا ژئوپولتیکی، باقی بماند.”

مقام‌های آمریکایی می‌گویند، روسیه متحمل ضررهای مالی و انزوای سیاسی شده است و علت آن تحریم‌های بین‌المللی در پی الحاق شبه‌جزیره کریمه و ناآرامی‌های شرق اوکراین است. اما ولادیمیر پوتین همچنان می‌خواهد که به عنوان بازیگر محوری در خاورمیانه دیده شود. روس‌ها هفته گذشته میزبان کنفرانسی میان دولت اسد و برخی از گروه‌های اپوزیسیون سوریه در مسکو بودند؛ با این حال تحلیلگران اندکی بر این باورند که مذاکرات مذکور دستاوردی به همراه داشته باشد، خصوصا اینکه بسیاری از گروه‌های اپوزیسیون این کنفرانس را بایکوت کردند. عده‌ای از کارشناسان روس ابراز تردید کرده‌اند که پوتین مایل باشد تا توافقی حاصل شود که شامل عزل اسد از قدرت باشد.

آنگلا استنت، از کارشناسان روس در دانشکده روابط خارجی جورج‌تاون و یکی از افسران اطلاعاتی سابق که بر روی روسیه متمرکز بود، گفت: “ممکن است که تغییرات چشمگیری به وجود آید اما برای من، این سناریویی بسیار غیر محتمل است.”

اهرم فشار عربستان به این مساله بستگی دارد که مسکو تا چه حد جدی با موضوع کاهش درآمدهای نفتی‌اش برخورد کند. گرگوری کاز، از کارشناسان خاورمیانه در دانشکده دولت و روابط عمومی در تگزاس می‌گوید: “اگر آنها (روس‌ها) به شدت آسیب ببینند و نیاز داشته باشند تا قیمت نفت سریعا اصلاح شود، پس از آن سعودی‌ها در موضع برد قرار می‌گیرند و می‌توانند آنها را وادار کنند که بهای ژئوپولتیک آن را پرداخت کنند.”

از طرف دیگر، بشار اسد هیچ تمایلی به کناره‌گیری از قدرت نشان نداده است. وی در مصاحبه اخیر خود با مجله آمریکایی فارن افرز گفت که اصلی‌ترین تهدید در سوریه از جانب داعش و گروه‌های وابسته به القاعده است و به بیان وی، آنها “اکثریت” گروه‌های شورشی را تشکیل می‌دهند.

مقام‌های آمریکایی و عربی معتقدند که حتی اگر روسیه، بشار اسد را رها کند، رئیس‌جمهوری سوریه همچنان از حمایت ایران برخوردار است. کمک ایران به دولت سوریه یکی از دلایل اصلی است که بشار اسد توانسته است قدرتش را حفظ کند اما بسیاری از خودکامه‌های خاورمیانه سرنگون شده‌اند.

با این حال حتی اگر عربستان بتواند با افزایش بهای نفت حمایت روسیه را در مقابل حکومت اسد به دست آورد، ایران نیز به عنوان یک تولیدکننده مهم نفت سود می‌برد. مصطفی علنی، از تحلیلگران مرکز تحقیقات وابسته به خاندان سعود می‌گوید: “خوشتان بیاید یا خیر، شما در حال تقویت دشمنتان هستند و ایرانی‌ها هیچ انعطاف‌پذیری‌ای در این مورد نشان نمی‌دهند.”

اما کمک نظامی‌ای که روسیه در اختیار سوریه قرار می‌دهد، با آنچه که دمشق از ایران دریافت می‌کند کاملا متفاوت است و به گفته یکی از مقام‌های ارشد دولت اوباما، “اگر روسیه تمام کمک‌های نظامی خود به سوریه را قطع کند، گمان نمی‌کنم که ارتش سوریه دیگر کارایی چندانی داشته باشد.”

تعدادی از کشورهای عربی که رویکردهای ضد اسد دارند، عربستان و روسیه را ترغیب می‌کنند که به یک راه‌حل مشترک دست یابند و از آن به عنوان گامی به سوی پایان قتل‌عام جنگ داخلی سوریه که هم‌اکنون حدود چهار سال طول کشیده است، استفاده کنند اما طبق گفته یک دیپلمات عرب، “این تصمیم نهایتا در دست پوتین است.”»

49261