بررسی اختلالات غده تیروئید و درمان آن

بررسی اختلالات غده تیروئید و درمان آن

» وقتی تعادل بدن به هم می خورد! «

مشکلات تیروئید و بیماری هایی مانند کم کاری و پر کاری تیروئید این روزهای برای خیلی از آشناها هستن و خانواده های زیادی با آنها درگیرند٬ آمارها نشان می‌دهد حدود ۵ تا ۱۵ درصد افراد جامعه به اختلالات تیروئیدی مبتلا هستند و میزان شیوع این بیماری درخانما ها ۳ تا ۴ برابر آقایان است.

از سوی دیگر کمبود ید همچنان شایع ترین علت هیپو تیروئیدی در سراتاسر جهان است.

در مناطقی که کمبود ید وجود ندارد بیماری های خودایمنی و علل ایاتروژنتیک یا درمان زاد (درمان هیپو تیروئیدی) علل شایع هیپو تیروئیدی هستند.

نگاهی به غده تیروئید در بدن

غده تیروئید که یکی از غدد مهم بدن ماست دو هورمون مرتبط به هم تولید می کند که تیروکسین (T4) و تری یدوتیروئین (T3) نام دارند.

این هورمون ها که اثرات خود را از طریق گیرنده های هورمون تیروئید آلفا و بتا اعمال می کنند نقش بسیار مهمی در تمایز سلول ها در طی مراحل تکاملی بدن داشته و همچنین به حفظ هومئوستاز ترموژنیک و متابولیک(سوخت و ساز) در بدن افراد بالغ کمک می کنند.

اختلالات خودایمنی غده تیروئید ممکن است باعث تحریک تیروئید و تولید بیش از حد هورمون های تیروئیدی شده (تیروتوکسیکوز) یا برعکس با تخریب ساختمان غده تیروئید باعث کاهش تولید هورمون های آن شوند.

1. » وقتی غده تیروئید کم کار است

در هیپوتیروئیدی تولید هورمون های تیروئیدی کمتر از میزانی است که بدن احتیاج دارد و شایع ترین بیماری ای که باعث هیپوتیروئیدی می شود  هاشیموتو نام دارد که در این شرایط یا میزان هورمون کاهش می یابد یا عملکرد هورمون مناسب نیست.

از علائم این بیماری می توان به خستگی، ضعف، افزایش وزن، پوست خشک، عدم تحمل سرما، کند شدن واکنش بدن، ضعف و درد عضلانی (عضلات پروگسیمال)، افزایش سایز غده تیروئید (ممکن است این عارضه پیش نیاید) یبوست و اختلال در قاعدگی (افزایش خونریزی) اشاره کرد، اما برای درمان هیپوتیروئیدی چه باید کرد؟

⬛ لووتیروکسین یا T4

برای درمان هیپوتیروئیدی انتخاب اول لووتیروکسین است که با دوز مصرفی 1/6 – 1/7 µg/Kg تجویز می شود. این دارو نیمه  عمر طولانی تری دارد و مریض تنها باید یک بار در روز آن را مصرف کند.

قرص های «لووتیروکسین» به صورت ۵۰ تا ۱۰۰ میکروگرم در داروخانه ها موجود است. این دارو باید صبح یک ساعت قبل از صبحانه مصرف شود. دوز مصرفی این دارو، در افراد سالمند یا در افرادی که برای طولانی مدت دچار هیپوتیروئیدی شده اند و نیز در افرادی که مشکلات قلبی عروقی دارند، کمتر از میزان گفته شده خواهد بود.

میزان دوز مصرفی این دارو در افراد سالمند 100 – 50 µg/d و برای افرادی که مشکلات قلبی دارند 12/5 µg/d تا 25 است. نکته قابل توجه برای تجویز لوتیروکسین این است که باید بین شروع دارو و تست های TSH و FREE T4 حداقل ۶ هفته فاصله وجود داشته باشد و در کمتر از این زمان، این آزمایش ها هیچ ارزشی ندارند چون هنوز غلظت دارو به سطح پایدار نرسیده است.

همچنین اگر میزان دوز دریافتی بیمار مناسب باشد در سال اول مصرف دارد٬ هر ۳ تا ۶ ماه تست بیمار باید تکرار شود و بعد به صورت سالانه عملکرد تیروئید در فرد اندازه گیری می شود.

⬛ لیوتیروئینن یا T3

این دارو برای داشتن غلظت سرمی ثابت در خون باید 3 بار در روز مصرف شود. بنابراین انتخاب اول در درمان نیست. علاوه بر این میزان عوارض قلبی بیشتری نسبت به لووتیروکسین دارد.

برای درمان افرادی که می خواهیم زودتر به سطح پایدار برسند و برای درمان های کوتاه مدت و همچنین برای افرادی که نسبت T4 به T3 در آنها به هم خورده است از این دارو استفاده می شود و به محض قطع کردن لیوتیرونین می توان لوتیروکسین را تجویز کرد.

تداخلات دارویی را جدی بگیرید

لووتیروکسینب ا دارویآ هن، کلسیم، رزین های کاهنده کلسترول مانند کلستیرامین، سیپروفلوکساسین، رالوکسیفن و آلومینیوم تداخل دارویی دارد و به هیچ عوان این تداخل از بین نمی رود.

توصیه می شود بین مصرف سیپروفلوکساسین با لووتیروکسین ۲۴ ساعت فاصله وجود داشته باشد؛ در مورد رالوکسیفن و لووتیروکسین هم ۱۲ ساعت فاصله لازم است.

2. » وقتی غده تیروئید پر کار می‌شود

در  هیپوتیروئیدی تولید هورمون های تیروئیدی   بیش از میزانی است که بدن احتیاج دارد و سندروم هایپرمتابویک در بدنا یجاد می کند. شایع ترین علت آن بیماری گریوز است که یک بیماری اتوایمیون محسوب می شود.

در این بیماری بدن آنتیبادی هایی شبیه TSH تولید می کند که روی رسپتور TSH در غده تیروئید می نشیند و باعث پرکاری تیروئید می شود.

از نشانه های این بیماری می توان به علائم پوستی این افراد اشاره کرد چراکه پوست بیمار شبیه پوست پرتقال می شود. همچنین بیرون زدگی چشم و پف اطراف چشم از دیگر علائم این بیماری است.

بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید ممکن است دچار عوارض و مشکلاتی در ناخن هایشان شده و ناخن آنها از بستر ناخن جدا شود. اوج بروز این بیماری دهه سوم و چهارم زندگی است و طول مدت بیماری هم مشخص نیست.

از علائم  هیپوتیروئیدی بدون توجه به علت آن می توان به عصبانیت، عدم تحمل گرما، افزایش حرکات دستگاه گوارش (به ندرت اسهال دیده می شود)، تپش قلب، کاهش وزن همراه با افزایش اشتها، بی خوابی، ضعف عضلانی و آمنوره اشاره کرد.

روش های درمان پرکاری تیروئید

برای درمان پرکاری تیروئید از سه روش، ید رادیواکتیو، جراحی و تیوآمیدها استفاده می شود.

ید رادیواکتیو: در سالمندان، مبتلایان به گواتر مولتی ندولر سمی و بیماران قلبی عروقی استفاده از ید رادیواکتیو بر جراحی و تیوآمیدها ارجحیت دارد.

جراحی: در رابطه با جراحی هم مثل استفاده از ید رادیواکتیو باید مریض قبل از جراحی، یوتیروئید شود. یکی از عوارض جراحی ایجاد هیپوتیروئیدی است؛ از طرفی چون غده پاراتیروئید نزدیک تیروئید است٬ بیمار به دنبال جراحی ممکن است دچار کم کاری غده پاراتیروئید هم بشود.

تیوآمیدها: با توجه به مکانیسم تیوآمیدها باید دقت داشت که پاسخ درمان با تاخیر ایجاد می شود زیرا هورمون هایی که در تیروئید سنتز و ذخیره شده اند، تا مدت زمانی بعد از مصرف دارو، آزاد می شوند و این دارو ها فقط جلوی سنتز هورمون های جدید را می گیرند.

بنابراین حدود 6 تا 4 هفته زمان لازم است تا علائم بیمار رو به بهبودی رود. همراه تیوآمیدها ممکن است بتابلاکرها هم برای کنترل علائم (به خصوص در مدت زمانی که تا شروع اثر فاصله است) استفاده شوند. در بازار دارویی ایران دو نوع تیوآمید 5  میلی گرمی است و دیگری PTU یا پروپیل تیواوراسیل که به صورت قرص های ۵۰ میلی گرمی است.

گام به گام به سوی بهبودی

روند درمان در  هیپوتیروئیدی متفاوت است. در ابتدای درمان از یک دوز بالا استفاده می شود. این دوز بالا به این خاطر است که در ابتدا باید مقادیر زیادی ذخیره هورمون در غده تیروئید آزاد شوند و دوز بالا مانع سنتز هورمون جدید می‌شود بعد از ۴ تا ۶ هفته دوز دارو را کم می‌کنند.

گفتنی است بعد از ۱ تا ۲ سال دارو را قطع می کنند تا وضعیت بیماری بررسی شود. اگر علائم برگشته باشد می توان دوباره دارودرمانی را شروع کرد یا از درمان های دیگری مثل ید رادیواکتیو یا جراحی استفاده کرد.

محدودیتی برای طول درمان با تیوآمیدها وجود ندارد و می تواند تا آخر عمر ادامه یابد. یکی از شایع ترین عوارضی که این داروها می تواند ایجاد کنند عوارض گوارشی است.

استفاده از محلول های ید در درمان  هیپوتیروئیدی جایگاه دارد به خاطر اینکه ید مانع از آزاد شدن هورمون های تیروئیدی از غده تیروئید و نیز مانع از ساخته شدن هورمون های تیروئیدی می شود.

در مقابل غده تیروئیدب ا مکانیسم هایین شت ید راا فزایش داده و جلوی منع ساخته شدن هورمون های تیروئیدی را می گیرد. ممکن است از زمان تجویز تیوآمیدها تا شروع اثر آنها از محلول های ید استفاده شود تا بلافاصله ترشح هورمون ها را از غده تیروئید مهار کند و اثرات سریعی داشته باشد. همین طور استفاده از ید قبل از جراحی، خونرسانی به غده را کاهش داده و باعث کوچک شدن سایز غده و سفت شدن آن می شود و در نتیجه جراحی راحت تر خواهدبود.

» پرکاری تیروئید و بارداری «

هیپوتیروئیدی در دوران بارداری هم روی مادر و هم روی جنین اثر گذار است به همین دلیل درمان آن اهمیت زیادی دارد. استفاده درازمدت از محلول های ید به خاطر تراتوژن بودن در دوران بارداری مجاز نیست. پروپرانولول هم به دلیل اثراتی که روی جنین دارد نباید بیشتر از یک هفته استفاده شود. همچنین جراحی در سه ماهه اول و سوم توصیه نمی شود چراکه خطر سقط جنین را افزایش می دهد و فقط در سه ماهه دوم مجاز است. در مورد تیوآمیدها هم قبلا تصور بر این بود که داروی انتخابی در دوران بارداری PTU است.

به خاطر اینکه تصور می کردند متی مازول خطر عدم تشکیل پوست روی سر کودک را افزایش می دهد. ولی در مطالعات بعدی مشخص شد که این خطر در مورد متی مازول با میزان آن در مادرانی که در دوران بارداری PTU مصرف می کردند یا مادرانی که  هایپرتیروئید بوده اند و دارو نگرفته اند تفاوتی ندارد. پس در دوران باداری انتخاب PTU و متی مازول است و در دوران شیردهی داروی انتخابی فقط PTU خواهد بود.