فلوکستین داروی ضدافسردگی یا داروی لاغری؟

» اعتیادآور نیست اما دردســـرساز است «

◀ بی توجهی برخی از پزشکان و متخصصان در تجویز دارو از یک سو و فروش بدون نسخه داروهای تخصصی توسط برخی داروخانه ها از سوی دیگر و همچنین تبلیغات نادرست اینترنتی و ماهواره ای باعث شده برخی داروهای قوی به راحتی در دسترس مردم قرار گیرند؛

تا جایی که افراد به طور خودسرانه برای دریافت اثراتی خارج از تاییدات علمی داروها را مصرف کنند. یکی از این داروها که اخیرا در سطح جامعه زیاد مصرف می شود فلوکستین است.

دارویی که برخی از مربیان باشگاه ها یا مردم عادی و حتی برخی از پزشکان آن را برای کاهش وزن به دیگران توصیه می کنند! گروهی معتقدند مصرف این دارو لاغرشان هم کرده است؛ اما هیچ متخصص تغذیه ای رسیدن به وزن مناسب را جز با تعادل در دریافت و مصرف کالری جایز نمی داند…

پس به راستی مرز استفاده از داروی فلوکستین کجاست و در چه مواردی باید این دارو را تجویز کرد؟

کارکردهای فلوکستین

دارو چه حاصل یک فرآیند شیمیایی صنعتی و چه محصول استخراجی گیاهی به هرحال یک ماده شیمیایی است که باعث ایجاد واکنش های شیمیایی برای تغییرات زیستی در بدن می شود و باید با احتیاط و در دوز مناسب و دوره زمانی مورد نیاز زیر نظر پزشک مصرف شود.

به گفته دکتر محمد بقایی، داروساز، فلوکستین یک مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین SSRI است که با تاثیر بر مواد شیمیایی نامتعادل موجود در مغز مشکلاتی از قبیل افسردگی اساسی، پرخوری عصبی، اختلال هراس، اختلال وسواس و اختلال پیش از قاعدگی را بهبود می بخشد.

⬛⬛⬛ نکته های ایمنی هنگام تجویز فلوکستین

یادتان باشد که اگر برای بیمار خود فلوکستین تجویز می‌کنید ابتدا از داروهای مصرفی بیمار اطمینان کسب کنید زیرا فلوکستین نباید به همراه pimozide و thioridazine وهمچنین متیلن بلو تجویز شود.

همچنین از بیمار خود بپرسید که در ۱۴ روز گذشته آیا مهار کننده MAO مصرف کرده است یا نه؟ زیرا مصرف داروی فلوکستین با این گروه دارویی تناسب ندارد و می تواند منجر به یک تداخل دارویی خطرناک شود.

مهار کننده های MAO عبارتند از isocarboxazid, linezolid, phenelzine . rasagiline selegiline, tranylcypromine

درصورتی باید اجازه مصرف دهید که ۱۴ روز از آخرین مصرف بیمار بگذرد؛ سپس برای او فلوکستین تجویز کنید. در ضمن به بیمار هشدار دهید برای شروع دوباره مصرف ام.ای.اها صبر کنید تا پنج هفته از آخرین مصرف فلوکستین او بگذرد.

مصرف فلوکستین همزمان با برخی دیگر از داروها هم ممکن است باعث احساس خواب آلودگی یا افزایش سرعت تنفس شود، بنابراین به بیمار گوشزد کنید قبل از مصرف ضددردهای مخدر، قرص خواب، آرا مکننده های عضلانی، داروهای ضداضطراب و افسردگی یا تشنج حتما با شما تماس بگیرد.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی NSAID برای درد، التهاب مفاصل و تب هم می توانند با اثر فلوکستین تداخل داشته باشند؛ پس بیمار باید قبل از مصرف آسپرین، ناپروکسن، دیکلوفناک، ایبوپروفن و دیگر داروهایی از این دست با شما مشورت کند.

تریپتوفان ها، رقیق کننده های خون، داروهای ضددرد، داروهای درمان اضطراب – آلپرازولام، بوسپیرون، دیازپام، داروهای قلبی، داروهای تشنج مثلا کاربامازپین و فنی توئین هم می توانند با فلوکستین تداخل ایجاد کنند.

البته این راهنمای مختصر تمام تداخلات دارویی فلوکستین را دربرنمی گیرد و پزشک قبل از تجویز دارو باید حتما شرح حال دقیقی از بیمار خود بگیرد.

⬛⬛⬛ فلوکستین و اقدام به خودکشی

برخی آمارها نشان داده که بعضی جوانان تحت درمان با فلوکستین ممکن است در طول دوره درمان به خودکشی فکر کنند؛ بنابراین حتما بیمار خود را تحت نظر بگیرید و از او بخواهید به دفعات منظم به شما مراجعه کند تا بتوانید تغییرات خلق و خو و علائم بالینی او را به دقت زیر نظر بگیرید.

⬛⬛⬛ اطلاعات قبل از مصرف دارو

اگر می خواهید برای بیمار خود فلوکستین تجویز کنید و مایلید از تناسب این دارو با وضعیت جسمی او مطمئن شوید حتما درباره احتمال موارد زیر از بیمار اطلاعات بگیرید:

سیروز کبدی، بیماری های کلیوی، دیابت، گلوکوم، تشنج یا اپی لپسی، افسردگی شیدایی یا اختلال دوقطبی، سابقه سوءمصرف مواد، سابقه تفکر به خودکشی.

⬛⬛⬛ فلوکستین هم عوارض دارد

به بیمار خود گوشزد کنید که اگر به دنبال مصرف فلوکستین دچار علائم آلرژیک از قبیل بثورات پوستی یا کهیر، اختلال در تنفس، تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو شد حتما با شما تماس بگیرد.

از دیگر عوارض این دارو می توان به تغییرات در خلق و خو، اضطراب، حملات هراس، مشکلات خواب، تحری کپذیری، رفتار خصمانه، آشفتگی، پرخاشگری، بی قراری، بیش فعالی ذهنی یا جسمی، تفکر به صدمه زدن به خود یا خودکشی اشاره کرد.

به گفته دکتر بقایی واکنش هر فرد به دارو متفاوت است و نمی توان واکنش های بدن را به کل جامعه تعمیم داد. مطابق آمارهای منتشر شده از سازمان ها تحقیقات دارویی به دنبال مصرف فلوکستین از هر ۱۰ نفر ۱ نفر ممکن است دچار مشکلاتی مانند اسهال، سردرد، ضعف، تهوع، خستگی و اختلال خواب شود.

از هر ۱۰۰ نفر مصرف کننده فلوکستین نیز ۱ نفر ممکن است دچار عوارض زیر می شود:

خونریزی های بی علت و ناگهانی واژینال و خشکی دهان، اختلال نعوظ، کاهش قدرت جنسی، کاهش قدرت تمرکز و حواس، کاهش اشتها، تعریق افزاینده، خارش و کهیر، بی خوابی، تغییر مزه دهان، تهوع، کاهش وزن، درد مفاصل، گرگرفتگی، بی قراری، رخوت و سستی، سوءهاضمه و عصبانیت.

گاهی گیرنده های سطح سلول ممکن است به علت تشابهات مولکولی در داروها اثرات ناخواسته را نشان دهد. اگر به مجموع عوارض گفته شده برگردیم در مییابیم فلوکستین می تواند ضمن تاثیر روی گیرنده های خاص عصبی خودش بر گیرنده های سلول های پدیدآورنده این عوارض هم اثر بگذارد.

⬛⬛⬛ فلوکستین داروی لاغری نیست

همان طور که اشاره شد این روزها برخی در آرزوی لاغری داروی فلوکستین مصرف می‌کنند؛ این درحالی است که دکتر بقایی، ضمن ابراز تاسف از مصرف بی رویه و نادرست داروی فلوکستین در جامعه تاکید می‌کند که برخی موارد مصرف این دارو در جامعه مورد تایید منابع پزشکی نیست که از جمله این موارد می توان به درمان چاقی اشاره کرد.

جالب است بدانید برخی از متخصصان هم گاهی از روی سهل انگاری این دارو را برای درمان چاقی بیماران خود تجویز می‌کنند. اطلاعات برخی از اعضای جامعه علمی کشور هم درباره این دارو ناقص است تا جایی که اگر کلمه «فلوکستین» را در موتور جست وجوی گوگل جست وجو کنیم می بینیم که در مقالات علمی منتشرشده توسط برخی دانشگاه های علوم پزشکی کشور، فلوکستین یک درمان بی ضرر برای چاقی معرفی شده که صد البته این تحقیقات از نظر علمی معتبر نیستند زیرا با بررسی آنها در مییابیم که نه تنها تعداد شرکت کنندگان در مطالعه کافی نبوده بلکه مدت زمان مطالعه روی این افراد هم کم بوده است.

◀ دکتر محمد بقایی ضمن اعلام نتایج تحقیقات انجمن پزشکان خانواده آمریکا به همکارانش هشدار می دهد که فلوکستین را برای کاهش وزن تجویز نکنند و می گوید: «بنابه گزارش انجمن پزشکان خانواده آمریکا تا به حال هیچ عملکرد شناخته شده و تایید شده ای توسط مطالعات بالینی برای اثر کاهش وزن داروی فلوکستین معرفی نشده است.

شاید عده ای بگویند که با تجویز این دارو بیمارشان وزن کم کرده، اما جامعه پزشکی باید بداند که بنا به تحقیقات دامنه دار و وسیع انجام شده در طول سه ماهه اول هیچ تفاوت معناداری بین فلوکستین و دارونماهای دریافتی از نظر کاهش وزن مشاهده نشده است اما در پایان هفته بیستم ضمن وجود تفاوت معنادار محققان دریافتند که فلوکستین باعث کاهش وزن می شود.

با ادامه این مطالعه در پایان یک سال اول آنها دریافتند هیچ تفاوتی در اثر کاهش وزن بین فلوکستین و دارونما وجود ندارد. همان طور که می بینید این تحقیق دامنه دار است و می توان نتیجه آن را تعمیم داد اما در تحقیقاتی که درباره فلوکستین در کشور ما انجام داده اند تعداد کمی از افراد تنها در مدت ۱-۲ ماه مورد بررسی قرار گرفته است که نتیجه چنین مطالعاتی به هیچ وجه قابل تعمیم به کل جامعه نیست.»

⬛⬛⬛ باید ها و نباید های مصرف فلوکستین

فلوکستین ممکن است تا ۴ هفته بعد از شروع مصرف اثر بهبود خود را نشان ندهد. در ضمن این دارو نباید به طور ناگهانی قطع شود زیرا ممکن است بیمار نشانه های ناخوشایند قطع دارو را بروز دهد. برای دستیابی به بهترین نتیجه درمانی بهتر است در مراتب ابتدایی تجویز فلوکستین دوز آن را تغییر دهید تا بتوانید با بهترین دوز بیمارتان را معالجه کنید.

⚫ فلوکستین و بارداری: سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) داروی فلوکستین را در گروه C قرار داده است. بر همین اساس استفاده از گروه داروهای افسردگی SSRI در طول دوره بارداری می تواند بعد از تولد مشکات جدی از قبیل بیماری های ریوی برای کودک ایجاد کند؛ بنابراین اگر بیمار شما خانم، متاهل و در سنین باروری به سر می برد حتما به او گوشزد کنید که قبل از اقدام به بارداری تصمیم خود را با شما در میان بگذارد تا برای رویه درمانی او روشی جدید را در نظر بگیرید.

⚫ فلوکستین و شیردهی: توجه داشته باشید که فلوکستین می تواند به شیر مادر منتقل شود؛ بنابراین ممکن است شیرخوار را به خطر بیندازد. پس اگر بیمار شما در حال شیردهی است به فکر جایگزینی برای این دارو باشید.

دانشنامه پزشکی -  یاسمین ثریا - دکتر محمد بقایی